Wszystkim nam zależy na prawidłowym rozwoju podopiecznych oraz rozwijaniu ich zainteresowań czy dążeniu do realizacji marzeń. Jednak nie zawsze istnieje możliwość tak łatwego zrealizowania programu nauczania, jakbyśmy tego chcieli. Naszej szczególnej uwagi wymagają zwłaszcza uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Praca z takimi osobami to prawdziwe wyzwanie dla pedagogów, ale też ogromna satysfakcja przy każdych poczynionych postępach. Czym są specjalne potrzeby edukacyjne i na czym polega praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych?

Przez pojęcie rozumie się te potrzeby, które w rozwoju dzieci wynikają z różnego rodzaju zaburzeń oraz niepełnosprawności lub są efektem innych przyczyn trudności w toku edukacji. Dotykają one problemu konieczności opanowania przez ucznia i zrealizowania przez nauczyciela materiału edukacyjnego z powszechnie obowiązującej podstawy programowej kształcenia ogólnego. Uczniowie z SPE wymagają pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania, specjalnych metod dostosowanych do ich potrzeb, możliwości oraz ograniczeń.

Wśród specjalnych potrzeb edukacyjnych wymienić można między innymi trudności uniemożliwiające funkcjonowanie sensoryczne, ruchowe, poznawcze, emocjonalno- społeczne, psychiczne, a także występujące w zakresie komunikacji. To także utrudnienia w pełnieniu konkretnych ról społecznych i symptomy wpływające na jakość życia.

Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może wykazywać określone problemy o różnym stopniu nasilenia. To zarówno lekkie trudności, jak i głębokie niepełnosprawności, które mogą wymagać także indywidualnego toku nauczania prowadzonego w specjalnym ośrodku lub w domu.

W zagadnieniu specjalnych potrzeb edukacyjnych bardzo ważny jest fakt, że objawy te mogą mieć istotny wpływ na dalszy rozwój dziecka. Dlatego też tak ważna jest rola nauczycieli oraz pedagogów, a także wszelkich innych terapeutów, którzy mogą poprzez skuteczną terapię oraz ćwiczenia wprowadzać odpowiednie metody i rodzaje zadań, które pomogą podopiecznym wyrównać poziom w stosunku do rówieśników lub znacznie ułatwią funkcjonowanie.

Kategorie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Należą do nich:

• niepełnosprawni;
• niesłyszący i słabosłyszący;
• niewidomi i słabowidzący;
• osoby z niepełnosprawnością ruchową, w tym afazją;
• niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym;
• osoby z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera;
• osoby z niepełnosprawnościami sprzężonymi;
• niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym (np. osoby ze środowisk patologicznych, agresywne, pijące alkohol czy wdające się w bójki);
• osoby z zaburzeniami emocji i zachowania;
• osoby z trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia);
• osoby z wyjątkowo niską inteligencją;
• przewlekle chorzy;
• osoby z deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych;
• osoby w sytuacji traumatycznej lub kryzysowej;
• osoby z trudnościami adaptacyjnymi;
• osoby zaniedbane środowiskowo.

Co ciekawe, do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zaliczają się również osoby szczególnie i ponadprzeciętnie uzdolnione. Pojęcia tego nie należy zatem kojarzyć wyłącznie z czymś wstydliwym czy negatywnym, choć często można spotkać się w społeczeństwie właśnie z takim przekonaniem w odniesieniu do specjalnych potrzeb edukacyjnych.

W przypadku ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi niezwykle ważne jest możliwie jak najwcześniejsze rozpoznanie indywidualnych potrzeb i ich rodzaju. Im trudności są mniejsze, tym trudniej je rozpoznać. Jednocześnie osób z lekkimi trudnościami rozwojowymi i problemami jest znacznie więcej niż uczniów w poważnym stanie.